Europejski nakaz aresztowania
Wyjazd do innego kraju nie jest sposobem na uniknięcie odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa. Wobec osób przebywających na terenie państw członkowskich Unii Europejskich można zastosować uproszczoną procedurę ekstradycji, tj. europejski nakaz aresztowania [zwany dalej: ENA]. Należy jednak pamiętać, że procedura ta znacznie różni się od tradycyjnej ekstradycji.
Jak działa Europejski Nakaz Aresztowania?
Celem stworzenia instytucji Europejskiego Nakazu Aresztowania była skuteczna współpraca państw członkowskich Unii Europejskiej w zakresie zapobiegania rozprzestrzeniania przestępczości zorganizowanej. Europejski nakaz aresztowania umożliwia aresztowanie osoby podejrzanej lub oskarżonej o popełnienie przestępstwa oraz przekazanie jej do kraju, który wydał nakaz i w którym zostanie ona pociągnięta do odpowiedzialność karnej przed sądem powszechnym. W świetle obowiązujących przepisów procedury karnej, instytucja europejskiego nakazu aresztowania znajduje również zastosowanie do osób prawomocnie skazanych.
Stosownie do treści art. 607a kodeksu postępowania karnego [zwany dalej: k.p.k.] w razie podejrzenia, że osoba ścigana za przestępstwo podlegające jurysdykcji polskich sądów karnych może przebywać na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, właściwy miejscowo sąd okręgowy, na wniosek prokuratora, a w postępowaniu sądowym i wykonawczym – z urzędu lub na wniosek właściwego sądu rejonowego, może wydać europejski nakaz aresztowania Wydanie przedmiotowego nakazu jest niedopuszczalne, jeśli nie wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. Ponadto wydanie nakazu jest niedopuszczalne w związku z prowadzonym przeciwko osobie ściganej postępowaniem karnym o przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do roku, lub w celu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze do 4 miesięcy albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.
Na postanowienie w przedmiocie wydania europejskiego nakazu aresztowania, a także postanowienie w przedmiocie odmowy wydania europejskiego nakazu aresztowania nie przysługuje środek odwoławczy w postaci zażalenia. Jak trafnie wywiódł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 stycznia 2005 r. sygn. akt I KZP 29/04, w/w postanowienie nie jest orzeczeniem w przedmiocie środka zapobiegawczego, w związku z czym podstawą zażalenia nie może być art. 252 k.p.k. Ponadto w rozdziale 65a k.p.k. nie przewidziano środka zaskarżenia na postanowienie w przedmiocie europejskiego nakazu aresztowania. Postanowienie w przedmiocie europejskiego nakazu aresztowania nie należy też do kategorii postanowień sądu zamykających drogę do wydania wyroku w rozumieniu art. 459 § 1 k.p.k. Zaskarżeniu podlega jedynie postanowienie sądu państwa wykonania europejskiego nakazu aresztowania, który to sąd orzeka w przedmiocie przekazania. Tryb zaskarżenia określa tu jednak prawo krajowe państwa wykonania nakazu, w Polsce kwestia ta została uregulowana w art. 607l § 3 k.p.k. przewidującym zażalenie na postanowienie polskiego sądu o przekazaniu w wykonaniu ENA wydanego w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.
Europejski Nakaz Aresztowania a Konstytucja RP
Zgodnie z pierwotnym brzmieniem, art. 55 ust. 1 Konstytucji RP zakazywał ekstradycji obywatela polskiego. Wprowadzenie w życie instytucji europejskiego nakazu aresztowania spowodowało, że do Trybunału Konstytucyjnego zostały zaskarżone jej przepisy. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 27 kwietnia 2005 r. sygn. akt P 1/05 orzekł o niezgodności art. 607t § 1 k.p.k. z art. 55 ust. 1 Konstytucji RP w zaskarżonym zakresie, i na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji RP, odroczył utratę mocy obowiązującej przez poddany kontroli przepis na maksymalny dopuszczalny termin, tj. na 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Powyższa decyzja wiązała się z faktem, iż natychmiastowa utrata mocy obowiązującej przez niekonstytucyjny art. 607t § 1 k.p.k. powodowałaby stan niezgodny z wiążącymi Polskę zobowiązaniami międzynarodowymi (obowiązek implementacji decyzji ramowych jest wymogiem konstytucyjnym, wynikającym z treści art. 9 Konstytucji RP). Mając powyższe na względzie, ustawodawca RP ustawą z dnia 8 września 2006 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej uregulował kwestię stosowania europejskiego nakazu aresztowania i tym samym usprawnił współpracę pomiędzy państwami członkowskimi UE w sprawach karnych przy jednoczesnym poszanowaniu praw obywateli i obowiązującego porządku prawnego.
